سفارش تبلیغ
صبا ویژن

خواب و تعبیر خواب در سیره امامان (ع )

یکى از امور بسیار مهم ، در زندگى انسان ، مساءله خواب ، و خواب دیدن (رؤ یا) و تعبیر خواب است ، که همیشه از آغاز زندگى تا پایان عمر، همراه و پیوسته با انسان است ، و دریاى عمیقى در کنار انسان مى باشد، بنابراین لازم است ، در مورد آن ، بى خبر نباشیم ، و با آگاهى هایى که از طریق قرآن و روایات و سیره امامان (ع ) و گفتار روانکاوان ، به دست مى آید، از آن بهره مند گردیم .
مساءله خواب و رؤ یا ( خواب دیدن )، ریشه قرآنى ، تاریخى و روایى و علمى دارد، و هرگز صحیح نیست که از کنار آن ، بى تفاوت عبور کنیم ، و اصولا خواب از نشانه هاى وجود خدا، و قدرت الهى است ، و مى توان از این طریق ، به یکى از طرق خداشناسى ، دست یافت ، چنانکه در آیه 23 سوره روم مى خوانیم :و من آیاته منامکم باللیل و النهار … ( و از نشانه هاى خدا، خواب شما در شب و روز است).
خواب یکى از نعمتها و موهبت هاى بزرگ الهى است ، و ساختار وجود انسان و هر موجود زنده اى به گونه اى آفریده شده که الزاما نیاز به خواب دارد، و نیاز روح و جسم به خواب ، به قدرى زیاد است ، که هیچ کس ، هر قدر نیرومند باشد نمى تواند در برابر بى خوابى تحمل کند.
اول-توجه به چند موضوع درباره خواب و رؤ یا 
براى آنکه با بصیرت بیشتر، بحث خواب دیدن و تعبیر خواب از دیدگاه امامان (ع ) را پى گیریم ، در آغاز لازم است به چهار موضوع زیر توجه نمائیم :
 
الف-خواب چیست ؟
 دانشمندان قدیم و جدید، درباره حقیقت آن ، مطالب مختلف گفته اند .ولى در فرهنگ قرآن ، خواب یکنوع قبض روح (یکنوع مر! است ،منتها مرگ ضعیف و کم رنگ ، در قرآن ، در آیه 412 سوره زمر مى خوانیم :الله یتوفى الانفس حین موتها و التى لم تمت فى منامها … (: خداوند، ارواح را به هنگام مرگ ، قبض مى کند، و ارواحى را که نمرده اند نیز به هنگام خواب مى گیرد).
از این آیه فهمیده مى شود که ؛ ارتباط روح با بدن ، سه نوع است :
 1- ارتباط صد در صد (هنگام بیدارى )
2- ارتباط ناقص و کم رنگ (هنگام خواب )
3- قطع ارتباط کامل (مرگ ) بنابراین خواب ، برادر مرگ است ، و چهره ضعیف مرگ مى باشد
ب- اقسام خواب
 از مجموع روایات ، به دست مى آید که خواب دیدن داراى اقسام و انواعى است ، که خلاصه آن به صورت سه نوع در سخن رسول خدا(ص ) آمده است آنجا که مى فرماید:الرؤ یا ثلاثه : بشرى من الله و تحزین من الشیطان و الذى یحدث به الانسان نفسه ، فیراه فى منامه
: خواب دیدن بر سه گونه است :
1- جنبه الهامى دارد و بشارتى از سوى خدا است .
2- افکار ولگرد و آشفته شیطانى است .
3- از اسرار نهانى انسان است که انسان آن را در خواب ( به صورت خود یا شکل دیگر ) مى بیند و در نقل
دیگر آمده ، امام صادق (ع ) فرمود:
الرؤ یا على ثلاثه وجوه : بشاره من الله للمؤ من و تحذیر من الشیطان ، واضغاث احلام
: خواب دیدن بر سه گونه است :
1- بشارتى از خدا براى مؤ من
2- و هشدار تلقیناتى از طرف شیطان
3- و خوابهاى آشفته و پریشان .
امام صادق (ع ) به شاگرد هوشمندش مفضل فرمود: اى مفضل ،
درباره خواب دیدن ها بیندیش ، خداوند راست و دروغ آن را با هم در آمیخته ، چرا که اگر همه آن خواب دیدنها، راست باشد، همه انسانها (که خواب مى بینند ) پیامبر خواهند شد، و اگر همه دروغ باشد، بیهوده و بى فایده خواهد گردید، بنابراین گاهى راست است و گاهى بى پایه ، در نتیجه مردم از خوابهایى که مى بینند در مصالح خود به وسیله آنها هدایت شده و بهره مند مى گردند، و یا به زیان موضوعى پى برده و از آن دورى مى کنند، و بسیارى از خواب دیدنها، دروغ است ، تا مردم اعتماد کامل به آنها ننمایند .
ج- هیچ موجود زنده اى نمى تواند،بدون خواب به زندگى خود ادامه دهد
، امام صادق (ع ) فرمود:ما من حى الا و هو ینام خلا الله عزوجل ( هر موجود زنده اى مى خوابد، جز ذات پاک خدا ).
د- خواب از نعمتهاى مجهول است ،
آنگاه که از انسان گرفته شد، انسان به اهمیت آن پى مى برد، آنانکه خواب ندارند و یا به عللى خوابشان اندک است ، افرادى علیل ، پژمرده و فرسوده هستند، خواب نعمت بزرگى براى تجدید قوا، و ذخیره نیرو و رفع خستگى سلولها در نتیجه تجدید نشاط و آمادگى براى تلاش مجدد خواهد بود .
خداوند در آیه 9 سوره نباء به این موهبت اشاره کرده ، مى فرماید:و جعلنا نومکم سباتا(وما خواب شما را مایه آرامشتان قرار دادیم )
واژه سبات ، از سبت ، در لغت به معنى قاطع و سپس به معنى تعطیل کار آمده است ، این تعبیر اشاره لطیفى به تعطیل قسمتهاى قابل توجهى از فعالیتهاى روحى و جسمى انسان در حال خواب مى کند، که موجب بازسازى اعضاء خسته و فرسوده ، و نشاط و تقویت و آرامش ‍ خواهد شد .
یکى از رزمندگان ، بر اثر اصابت ترکش ، به قسمتى از سرش ، اصلا نمى خوابید و مى گفت : رگ خوابم آسیب دیده ، این آقا وقتى که شب مى شد، شکنجه اش شروع مى شد، تا صبح در رنج و عذاب بود.
ح- اصل خواب دیدن و تعبیر خواب از نظر قرآن و روایات ،
 یک موضوع مسلم و غیر قابل انکار است ، منتها بخشى از خوابها بى اساس و پوچ است و خوابهاى آشفته و شیطانى است ، و بخش دیگر، خوابهاى صحیح و داراى تعبیر مى باشد .
رسول خدا (ص ) فرمود:من لم یؤ من بالرؤ یا الصادقه فانه لم یؤ من بالله و رسوله ( کسى که صحت خواب دیدنهاى راست را باور نکند، به خدا و رسول خدا (ص ) ایمان نیاورده است) .
خواب دیدن از دیدگاه قرآن 
در قرآن ، در چندین مورد از رؤ یا و تعبیر آن سخن به میان آمده که از مجموع به دست مى آید که رؤ یا و تعبیر آن ، از نظر قرآن ، یک حقیقت و واقعیت انکارناپذیر است ، در اینجا به این موارد اشاره مى کنیم :
1- ؛ در سوره یوسف ، در سه مورد از خواب و تعبیرش سخن به میان آمده است :
اول ؛ خواب دیدن یوسف که یازده ستاره و خورشید و ماه او را سجده مى کنند و تعبیر آن ( آیه 5 و 102 یوسف ).
دوم ؛ خوابدیدن دو جوان در زندان ، و تعبیر آن توسط یوسف (ع ) (آیه 37 و42 یوسف ) .
سوم ؛ خوابدیدن عزیز مصر، و تعبیر آن توسط یوسف (آیه 43 تا 49).
2- در مورد خواب دیدن حضرت ابراهیم (ع ) درباره ذبح اسماعیل (ع ) که در سوره صافآت آیه 102 و 105 آمده است .
3- در مورد پیامبر اسلام (ص ) در سه مورد ( 1 انفال : 43، 2 اسراء: 60، 3 فتح : 27 ) از خواب و تعبیر آن سخن به میان آمده است ، توضیح اینکه :
یک : در آیه 43 انفال مى خوانیم :اذ یریکهم الله فى منامک قلیلا و لو اراکهم کثیرا لفشلتم و لتنازعتم فى الامر( در آن موقع ، خداوند تعداد دشمنان ( در جنگ بدر ) را در خواب به تو کم نشان داد، و اگر فراوان نشان مى داد، سست مى شدید و کارتان به اختلاف مى کشید) .
در تفسیر این آیه آمده : در آستانه جنگ بدر، پیامبر (ص ) در عالم خواب دید که تعداد کمى از دشمنان در مقابل مسلمانان ، حاضر شده اند، این خواب را براى مسلمانان نقل کرد، و همین موجب تقویت روحیه مسلمانان شد، گرچه تعداد کافران در ظاهر زیادتر از تعداد مسلمانان بود، ولى آنها در باطن ، اندک و ضعیف بودند، و مى دانیم که خوابها، به باطن و تعبیر آنها، اشاره مى نمایند .
دو: در آیه 60 اسراء مى خوانیم :و ما جعلنا الرویا التى اریناک الا فتنه للناس ( و ما آن خوابى را که به تو نشان دادیم ، فقط براى آزمایش مردم بود ).
در اینکه منظور از رؤ یا در این آیه ، چه بود، چندین قول گفته شده است ، به گفته جمعى از مفسرین شیعه و سنى ، و مطابق بعضى از روایات ، این آیه اشاره به خوابى است که رسول خدا، در مورد حاکمان بعد از رحلت خود، دید، و آن این بود که در خواب دید: میمون هایى از منبر او بالا مى روند و پائین مى آیند، از این مساءله بسیار غمگین شد، به طورى که بعد از این خواب ، کمتر مى خندید  . [ این خواب را به آمدن بنى امیه تعبیر کرده اند که پس از پیامبر (ص ) یکى بعد از دیگرى خلافت را به دست گرفتند و حکومت اسلامى را به فساد کشاندند . ]
سه : در آیه 27 سوره فتح مى خوانیم :لقد صدق الله رسوله الرؤ یا بالحق لتدخلن المسجد الحرام (: آنچه را که خداوند در عالم خواب به پیامبر (ص ) نشان داد، راست بود و تحقق یافت ).
آنگاه که پیامبر (ص ) در سال ششم هجرت در مدینه بود، در عالم خواب دید که به اتفاق یارانش براى انجام مناسک عمره ، وارد مکه مى شوند، این خواب را براى اصحاب بیان کرد، همه آنها خوشحال شدند که بزودى مکه فتح مى شود، و مسلمانان به آنجا رفته و عمره حج را بجا مى آورند، بعضى تصور مى کردند که تعبیر خواب ، در همان سال (6 هجرت ) رخ مى دهد، از این رو وقتى که آن سال مشرکین در ماجراى (حدیبیه ) از ورود مسلمانان به مکه ممانعت نمودند، آنها شک کردند که مگر خواب پیامبر (ص ) ممکن است نادرست باشد؟، پیامبر (ص ) به آنها فرمود: مگر من به شما گفته بودم که تعبیر این رؤ یا، همین امسال رخ مى دهد؟
به هر حال ، سال بعد( ذیقعده سال هفتم هجرت ) پیامبر (ص ) و یارانش ‍ وارد مکه شدند و عمره القضاء را بجا آوردند و تعبیر خواب آشکار گردید .
نتیجه اینکه : مساءله خواب دیدن و تعبیر خواب ، از دیدگاه قرآن ، یک واقعیت قطعى است ، بنابراین مسلمانان هرگز نمى توانند خواب و تعبیر خواب را در ردیف خرافات ، یا حدسیات بدانند.